Cordaan - Zwartboek
Verpleeghuis de Buitenhof - 2.
Onvrede en frustraties bij het personeel van Cordaan
"Willen we daar iets aan gaan doen, dan moeten we toch echt bij onszelf beginnen en beginnen met klagen, eventueel georganiseerd!"
Een ander Cordaan - reageer en teken het Manifest!
Vakbond abvakabo fnv
Onvrede en frustraties bij cliënten van Cordaan (+ hun dierbaren)
"Willen we daar iets aan gaan doen, dan moeten we toch echt bij onszelf beginnen en beginnen met klagen, eventueel georganiseerd!"
Een ander Cordaan - reageer en teken het Manifest!
Sluit u aan bij de 'Dwaze Kinderen' !
Verpleeghuis de BUITENHOF
2.
Publicatie
© BRON: nr 5 / psy / 2010
tekst: Marty PN van Kerkhof
Met toestemming van de auteur geplaatst. Klik hier voor het oorspronkelijke artikel.
Wolf Manus gevangen in verpleeghuis
Waarom moet de 87-jarige Wolf Manus zijn dagen slijten op een gesloten afdeling tussen diep demente patiënten? Wordt hij psychisch mishandeld of juist beschermd tegen ‘op geld beluste hyena’s’?
"Hyena’s of beschermengelen?"
‘Wat komt u doen?’ De medewerkster van De Kade, de gesloten afdeling van verpleeghuis Buitenhof in Amsterdam Buitenveldert, kijkt me onderzoekend aan als ik me op de afdeling meld. Met Coby Vleut, sinds lang een goede vriendin van de 87-jarige Wolf Manus, heb ik afgesproken hem een bezoekje te brengen. Vleut is nog met hem in gesprek, zodat ik even in de gang moet wachten. Een van de regels die zorgconcern Cordaan aan vrienden en bekenden van Manus heeft opgelegd is dat er nooit meer dan één persoon tegelijk bij hem op bezoek mag zijn. Ook is het bezoek gelimiteerd tot de doordeweekse dagen, van 11.00 tot 12.30 uur. In het weekend is bezoek niet toegestaan.
‘in het weekend is bezoek niet toegestaan’
Wolf Manus zit keurig gesoigneerd in een hoekje in een fauteuil. Verderop op de afdeling schuifelen hoogbejaarde, demente dames achter hun rollator naar hun plaats aan de eettafel, af en toe bijgestaan door een verzorgende. Manus oogt als een patente senior, en begroet me met een glimlach.
Maar op mijn vraag hoe het met hem gaat, betrekt zijn gezicht. ‘Nou, als het aan mij lag, was ik hier niet. Ik zit hier tegen mijn wil.’ Toch keuvelen we gemoedelijk over zijn verleden als journalist bij Het Parool en Libelle. Ook hint ik even op zijn carrière als helderziende. ‘Oh, dat vind ik zo’n vreselijk woord. Weet u, ik zeg altijd dat ik dingen voorvoel.’
Ik vraag hem of hij zich herinnert dat hij met een gz-psycholoog gesproken heeft, zoals in de beschikking van de Rechtbank Amsterdam van 17 februari 2010 staat. ‘Ja, dat was een man met een sikje. Hij vroeg me een wagentje te tekenen, en ook moest ik een gezegde oplepelen. Na regen komt zonneschijn, leek me wel toepasselijk.’
Even later vraagt hij me bezorgd of ik vind dat hij dementerend overkomt. ‘Ik praat toch wel coherent?’
De ellende begon voor Wolf Manus in de zomer van 2008.
Bij een zwempartij in het Amsterdamse Bos liep hij een nare infectie op aan zijn voet. ‘Iemand zei me nog dat ik daar niet in het water moest gaan, omdat het vervuild was. Maar ja, ik zwom daar zo vaak’, vertelt hij. Wat aanvankelijk een kleine ontsteking leek, resulteerde in de loop van dat jaar in een regelrecht hersenabces. In diezelfde tijd overleed ook nog zijn zus, die zijn steun en toeverlaat was.
Eerder had Coby Vleut mij verteld dat dat bij hem hard was aangekomen. Ze merkte dat hij toen in de war raakte.
Begin 2009 werd hij verwaarloosd in zijn huis aangetroffen.
Via het VUmc volgde een opname met een rechterlijke machtiging op de psychogeriatrische afdeling van het verpleeghuis Gaasperdam – eveneens van Cordaan.
‘U moet beseffen dat de heer Manus geen ziekte-inzicht heeft’
Niet welkom
Plotsklaps neemt mijn gesprek met Manus een onverwachte wending.
We hebben het net over Kaspar Mengelberg - ‘Ja, de psychiater!’, antwoordt Wolf Manus me nog wanneer als een duveltje uit een doosje de afdelingsmanager, Ria van Heemskerk, naast ons staat. Of ik maar mee wil komen naar haar kantoor. ‘U moet beseffen dat de heer Manus geen ziekte-inzicht heeft’, houdt ze me in haar kantoor voor. Vervolgens geeft ze me te verstaan dat ik niet welkom ben. Anders ziet ze zich gedwongen de politie te bellen. Hoe dat zo, vraag ik. Mag hij niet met mij praten? Dat is inderdaad niet de bedoeling, beslist ze. ‘U hebt geen toestemming van zijn mentor.’ Wel probeert ze me nog uit te horen wat ik zoal van ‘die zogenaamde vrienden’ van hem vernomen heb. ‘Er zit veel meer achter dan u weet’, zegt ze geheimzinnig. Maar wat dat achterliggende verhaal dan wel is, wil ze niet kwijt. ‘Dat kan ik niet vertellen.’
Van Heemskerk wil dat ik subiet het pand verlaat. ‘Ik haal uw spullen wel even op en dan gaat u weg.’ Ik zeg dat ik dat geen stijl vind. ‘Ik wil op zijn minst afscheid nemen van de heer Manus.’ Na wat heen en weer gepraat stemt de afdelingsmanager daar schoorvoetend mee in. Wolf Manus is het even later overduidelijk niet met haar eens. ‘Ik pik dit niet meer’, zegt hij op luide toon tegen Van Heemskerk. ‘Wat denkt u wel. Dat u me hier gevangen kunt houden!’
‘ik kreeg briefjes van Wolf dat hij ongelukkig was’
Eigen doodvonnis getekend
Eind februari ontvingen we op de redactie een mailtje. Of we ‘iets willen doen met frauderende bewindvoerders’? Desgevraagd verwijst de mailschrijver me naar een kennis van hem, Yde Lansen. Die geeft me te kennen dat hij een bekende is van Manus, maar dat Coby Vleut alle details van deze zaak kent. Diezelfde week nog zoek ik de 66-jarige onderneemster op in Zandvoort, waar ze vlakbij strand Zuid aan de boulevard woont. In haar werkkamer, met aan de voorkant uitzicht op een woest golvende zee en door het andere raam op het glooiende duinlandschap, spreekt ze haar grote zorgen uit over de ‘mensonwaardige’ behandeling die haar bejaarde vriend zich moet laten welgevallen door zijn mentor Paul Legebeke, die tevens maatschappelijk werker is bij Amsta, een andere Amsterdamse verpleeghuiskoepel, en zijn bewindvoerder Harrie van Tienen. ‘Zij doen er alles aan om hem te isoleren en te vervreemden van zijn vrienden.’ Die vrienden zijn Wolf Manus’ enige naasten, want familie heeft hij niet meer. Van meet af aan is het volgens haar misgegaan met de aanstelling van de mentor annex bewindvoerder. Via een vriend van Manus kwam Van Tienen destijds in beeld. ‘Ik kreeg briefjes van Wolf dat hij ongelukkig was, dat hij door zijn mentor van zijn vrijheid was beroofd en dat hij hem niet meer wilde. Ook is hij bang voor de bewindvoerder.’
Tijdens mijn korte bezoekje in het verpleeghuis vertelde Wolf Manus mij dat hij destijds, toen het erg slecht met hem ging, een papier ondertekend heeft voor Van Tienen waarin hij hem tot zijn bewindvoerder benoemde, zonder dat hij wist wat het inhield. ‘Wat er in stond heb ik niet kunnen zien. Dat hield Van Tienen bedekt met zijn hand. Ik heb toen mijn eigen doodvonnis getekend.’
‘manus is in een fuik gezwommen’
Vrijheid kwijt
Medio vorig jaar, bij de verlenging van de RM, stelde de rechter dat Manus te goed was voor een gesloten afdeling – hij was inmiddels goeddeels hersteld van het hersenabces – en gaf de mentor opdracht om binnen vier maanden een andere woonlocatie te regelen. Vriendin Coby Vleut had inmiddels al afgesproken met de eigenaresse van bejaardenpension Wickenhage in Overveen dat hij daar terechtkon. Dat liep echter anders. In het najaar werd hij overgeplaatst naar de psychogeriatrische afdeling De Kade van het Amsterdamse verpleeghuis Buitenhof.
Er is de mentor, de bewindvoerder en Cordaan, zo lijkt het, veel aan gelegen om Manus zo geïnvalideerd mogelijk af te schilderen. Dat blijkt onder meer uit de uitlating van de afdelingsmanager dat hij geen ziekte-inzicht heeft. In een artikel in De Telegraaf op 22 maart van dit jaar over dezelfde zaak, hamerde bewindvoerder Van Tienen daar ook op. Hij stelde daarin onder meer dat ‘de waarheid is dat Manus hard achteruitgaat’ en ‘zwaar in de war’ is. Volgens psychiater Kaspar Mengelberg ligt dit echter een stuk genuanceerder. Afgelopen november sprak hij Manus een paar uur ‘ergens in Amsterdam’. Weliswaar constateerde hij toen ‘cognitieve beperkingen’ en een beginnende dementie, maar ‘diep dement is hij beslist niet en je kunt gewoon een gesprek met hem voeren’. De psychiater is daarnaast wel van oordeel dat Manus niet zelfstandig meer kan wonen. Zijn advies zou zijn om hem in een goed verzorgingshuis onder te brengen of zijn eigen huis zo in te richten dat hij daar intensief verzorgd kan worden.
Bij zijn consultatie viel het Mengelberg op, zo vertelt hij me, dat Manus er zwaar onder lijdt dat hij zijn vrijheid kwijt is. Hij acht hem goed in staat een oordeel te vormen over zijn bewindvoerder en zijn mentor. ‘Het is evident dat deze mensen hem niet bevallen en dat hij ze wantrouwt. Hij is bij wijze van spreken in een fuik gezwommen. Mijn indruk is dat rechters daar soms te gemakkelijk in meegaan.’
Contact met zijn vrienden vindt Mengelberg van groot belang. ‘Als je hem dat onthoudt, is dat schadelijk voor zijn psychisch welzijn en evenwicht. Zijn oordeelsvermogen blijft ook beter in stand, is mijn inschatting, door het gezelschap van zijn vrienden.’
‘zelfs onder toezicht mag de heer Manus niet naar buiten’
Psychische mishandeling
Op een van de eerste lentedagen dit jaar ga ik bij sociaalpsychiatrisch verpleegkundige Gerda Krediet langs.
Jarenlang was zij de drijvende kracht achter de aanpak van ouderenmishandeling door GGD Rotterdam-Rijmond. Sinds kort is ze met vervroegd pensioen, heeft ze haar eigen bureau Nood Zaak – met als motto: als ouderen in het geding zijn – en houdt ze in Rotterdam-West kantoor aan huis. Naar aanleiding van haar zojuist verschenen boek Ouderenmishandeling. Ervaringen en interventies (zie ook Uitgelicht, pagina 38) is zij door de vrienden van Manus ingeschakeld.
Bij de officier van justitie in Amsterdam heeft ze inmiddels een dossier aangeleverd met haar bevindingen in deze zaak. Haar verzoek aan het OM is om met spoed onderzoek te doen naar de vermeende wanprestaties van de bewindvoerder en mentor. Het ‘dictatoriale contactregime’ waaronder Manus lijdt, is in haar visie ‘een ernstige vorm van psychische mishandeling’.
Pikant is dat ze een week voor mijn bezoek aan Wolf Manus eveneens een poging heeft gedaan om hem te spreken.
Krediet: ‘Ik had hem amper een hand gegeven of een medewerkster van het verpleeghuis sprong nogal verhit op me af. Voor ik het goed en wel besefte, was ik omringd door vijf van haar collega’s. Als ik niet meteen opkraste, zouden ze 112 bellen.’
Haar indruk is, vertelt ze, terwijl we van het zonnetje genieten dat behaaglijk binnenschijnt, dat de mentor van Manus zijn boekje volkomen te buiten gaat. ‘Een mentor behoort in goed overleg met zijn cliënt te beslissen over alles wat met de zorg te maken heeft. Hij moet achterhalen wat zijn cliënt wil en in die geest ook handelen. Bij deze mentor is dat absoluut niet het geval’. Krediet noemt een reeks punten op waarmee hij de rechten van zijn cliënt schendt. ‘Ook bij een gedwongen opname geldt de Wgbo – de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst.’ Het stringente bezoekbeleid is de eerste fundamentele schending van zijn grondrecht. Bovendien heeft de cliënt recht op bewegingsvrijheid. ‘Zelfs onder toezicht mag de heer Manus, die nog goed ter been is, niet naar buiten.’ Verder heeft hij recht op vrij telefoonverkeer. ‘Dat wordt hem verboden door zijn mentor.’ Tenslotte heeft hij recht op bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer. ‘De heer Manus is zijn privéleven helemaal afgenomen.’ Volgens Krediet wordt Manus continu bespioneerd en worden zijn gesprekken afgeluisterd.
‘Het treurige is dat de heer Manus met de andere bewoners van de afdeling niet kan communiceren, de meesten zijn zwaar dement, en dat hij het met zijn vrienden nauwelijks mag.
Controle en isolement
In deze zaak herkent Krediet een patroon dat niet ongebruikelijk is bij ouderen die bemiddeld zijn. ‘In het algemeen kun je zeggen dat het bij ouderenmishandeling in zeventig tot tachtig procent van alle gevallen om financieel gewin gaat.’ Ze heeft zelfs een naam bedacht voor de werkwijze die daders hanteren om een oudere financieel uit te kleden, het Magda-syndroom naar de naam van de dader in het boek Ik laat je nooit in de steek van Philip Kooke. Daarin verhaalt de schrijver over zijn alleenstaande vader die Alzheimer krijgt en ‘van patiënt in prooi’ verandert. Een eerste kenmerk is dat de dader alles in het werk stelt om volledige controle te krijgen over het leven van de oudere. ‘Hij zorgt ervoor dat de oudere uit angst om straf te krijgen, niets durft te ondernemen dat de dader ontrieft, zegt Krediet. ‘Dat zie je bij Manus ook.’ Die krimpt volgens vriendin Coby Vleut ineen voor zijn mentor maar zeker voor zijn bewindvoerder. Bovendien wordt de oudere zoveel mogelijk van zijn naasten geïsoleerd en stelt de dader hen in een kwaad daglicht. Coby Vleut had mij al eerder verteld dat bewindvoerder Van Tienen haar in april vorig jaar bij de afdelingsmanager van verpleeghuis Gaasperdam met succes zwart maakte door te verkondigen dat ze in de huizenzwendel zat en daarvoor twee jaar gevangenisstraf had gekregen.
Eenmaal in de greep van de dader en geïsoleerd van zijn naasten, zo gaat het Magda-syndroom verder, staat de oudere machteloos als zijn bezittingen van eigenaar wisselen. Op dit punt is het geval van Wolf Manus hopelijk – nog – geen voldongen feit. Behalve bewindvoerder Van Tienen weet waarschijnlijk alleen de kantonrechter hoe Manus er momenteel financieel voorstaat. Wel gaat het verhaal dat Van Tienen zich eind 2008 – lang voor hij officieel door de rechtbank als bewindvoerder was aangesteld – ontfermd heeft over de erfenis van Manus’ zus: ongeveer vijf ton.
••• Toeval of niet, sinds de dag dat ik Wolf Manus in verpleeghuis Buitenhof bezocht, krijgen zijn vrienden geen toegang meer tot hem. Zo werd Coby Vleut, toen ze een dag later op bezoek wilde, door een stuk of zeven medewerkers bruusk de toegang geweigerd. ‘Ze wilden me absoluut niet zeggen waar Wolf was.’
‘Ik heb geen cent genomen’
In een uitvoerig telefonisch gesprek zegt de 81-jarige bewindvoerder Harrie van Tienen zich van geen kwaad bewust te zijn. Hij zegt dat hij Wolf Manus al een jaar of 65 kent. ‘Als jongens gingen we samen naar Zandvoort, naar het strand.’ Manus was bij zijn huwelijk aanwezig en ook bij de geboorte van zijn zoon. Hij ontkent met klem dat Manus bang voor hem zou zijn. ‘Afgelopen zondag was hij nog hier, bij ons thuis.’ Begin vorig jaar is hij door een leidinggevende van verpleeghuis Gaasperdam gevraagd of hij bewindvoerder en mentor van Manus wilde worden. ‘Ik heb hem nooit een papier laten tekenen’, betoogt hij. Wel is er een bankverklaring geregeld, zodat hij voortaan de financiën van Manus kon doen en is er voor hem, in verband met de erfenis van de zus, een verklaring van erfrecht opgemaakt. Van Tienen bezweert dat hij ‘geen cent’ van de erfenis heeft gekregen, noch voor het werk als bewindvoerder. ‘Het hele dossier over de erfenis heb ik afgegeven bij de accountant van Manus, RSW accountants in Amstelveen.’ Vanwege het beroepsgeheim wil niemand bij RSW dit bevestigen.
Dat Manus nog altijd in een verpleeghuis zit, terwijl de rechter hem vorig jaar opgedragen had een andere woonvoorziening te zoeken, komt ‘omdat alle particuliere verzorgingshuizen vol zitten. Overal zijn wachtlijsten. Hij staat nu boven aan de lijst van Huize Plantage is Amsterdam en misschien kan hij er over een half jaar in. Dan krijgt hij daar een mooi appartementje.’
Als ik Van Tienen vraag waarom het bezoek aan Manus zo ingeperkt is en bezoekers weggestuurd worden, verklaart hij dat dat gebeurt op last van de afdelingsmanager van het verpleeghuis en de mentor. ‘Samen beslissen zij dat. Het personeel raakt overbelast door al die mensen. En Manus raakt er, zo hoor ik van hen, heel erg van in de war.’
Het afluisteren van bezoekers gebeurt volgens hem ook in opdracht van de afdelingsmanager en de mentor. ‘Altijd ging het maar over geld. Continu werd Manus daarover doorgezaagd.’
Tijdens het gesprek lucht hij meermalen zijn hart over ‘dat stelletje hyena’s dat achter het geld van Manus aanzit’. Vooral is hij gebeten op Coby Vleut. Volgens hem is zij helemaal geen vriendin, maar ‘een klant’ van Manus, die vroeger een keer per jaar bij hem langs ging om bij haar ‘louche zaakjes’ advies van hem te krijgen. ‘Nu zijn het ineens zogenaamde dierbare vrienden, maar vroeger kwam er niemand’.
Omschrijving Mentor en bewindvoerder
Een mentor heeft het recht om beslissingen te nemen over de verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding van zijn cliënt. Hij moet de cliënt zoveel mogelijk zelf laten beslissen en aanmoedigen om zelfstandig op te treden. De cliënt blijft handelingsbekwaam.
Een bewindvoeder wordt, net als een mentor, aangesteld door de rechter. Hij treedt aan als de cliënt zijn geld niet zelf meer kan beheren en hij is verantwoordelijk voor de uitgaven van de cliënt.
Zie: www.dwangindezorg.nl
© BRON: nr 5 / psy / 2010
Meer over bewindvoerderschap en mentorschap
30 september 2010: Inmiddels is er heel wat gebeurd met de heer Wolf Manus. Hij is, met wat hulp, in juli j.l. ontsnapt uit de Buitenhof en vrijwillig neergestreken in een ouderenpension in Overveen, waar hij in volle gezondheid verbleef en het goed naar zijn zin had. Daar werd hij in september j.l. aangehouden en opgepakt door o.m. een 16-koppige politiemacht...
Als ik het goed begrijp is de heer Manus sindsdien weer terug in de schoot van Cordaan (De Die) en wordt hij weer begeleid door zijn (en ook o.m. mijn vader's) zeer bijzondere mentor Paul Legebeke...
Op initiatief van zijn vrienden en na behoorlijke media-aandacht wordt zijn zaak (d.w.z. of hij voorwaardelijk "vrij" mag) momenteel opnieuw door een rechter bekeken. De SP heeft deze zaak aangegrepen om kritische kamervragen te stellen aan demissionair ministers Klink (Volksgezondheid) en Hirsch Ballin (Justitie), over wat ik noem "de totale vogelvrijheid van zorgafhankelijken".
De heer Manus op film, na zijn ontsnapping uit de Buitenhof van Cordaan.
Meer hierover o.m. op de site "Ko van Dijk vertelt".
10 mei 2011: Vandaag kwam het bericht dat de heer Manus, na zo'n 10 maanden verblijf tegen zijn zin in Cordaan's verpleeghuis De Die, is verhuisd naar De Uylenburgh op de Lauriergracht in Amsterdam. Het was volgens zeggen de enige keus die hij kreeg van zijn (en ook o.m. mijn vader's) zeer invoelende mentor Legebeke... Verdere ontwikkelingen volgen zodra bekend.
